Premia roczna jako opłata półkowa

Sąd Najwyższy kolejny raz wypowiedział się w przedmiocie pobieranych przez sieci handlowe opłat z tytułu „premii”. I kolejny raz wydał wyrok korzystny dla dostawcy uznając, że „premia roczna” może stanowić niedozwoloną opłatę półkową.

W niedawno opublikowanym uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2016 r., sygn. I CSK 824/14 kolejny raz podkreślono, że o tym czy „premia” może zostać zakwalifikowana jako opłata półkowa czy też jako prawnie dopuszczalny rabat (jak chciałyby sieci handlowe), decydują okoliczności konkretnej sprawy. Sąd Najwyższy w ww. wyroku, odwołując się do wcześniejszej uchwały z dnia 18 listopada 2015 r. (sygn. III CZP 73/15), przypomniał, że jako  kryteria,  które pozwoliłyby  odróżnić  marżę  handlową  od  opłat półkowych mogą posłużyć:

• wyraźna dysproporcja  między  kwotą  uzyskaną  z  zastosowaniem „rabatu” a typowymi  marżami  wynikającymi  z  umów  sprzedaży,
• brak ustalenia  przesłanek  udzielenia  lub  wysokości  „rabatu”,
• treść umowy i sposób jej wykonania,
• oczywiste skrzywdzenie jednej ze stron.

Takiej konkretnej analizy Sąd Najwyższy dokonał w omawianym wyroku z dnia 24 lutego 2016 r. Uznając, że opłaty z tytułu premii stanowiły opłaty półkowe, Sąd wziął pod uwagę m.in. następujące okoliczności:

• w opisywanej sprawie premia nie odnosiła się do cen towarów, lecz do „obrotu” (i to całej grupy spółek), nie może być więc mowy o „rabacie”,
• brak wpływu  na zastrzeżenie tej opłaty w umowie i brak wpływu na jej wysokość,
• pobranie „premii” w trakcie roku, kiedy jeszcze nie było wiadomo, czy ostatecznie będzie się ona należeć,
• pobranie opłaty jeszcze przed faktycznym zawarciem umowy na dany okres,
• narzucenie tej opłaty dostawcy (jest to kolejne orzeczenie Sądu Najwyższego, w którym okoliczność ta, kiedyś pomijana, jest mocno akcentowana; przez wiele lat w licznych pismach procesowych pisałem, że fakt narzucenia opłat ma pierwszorzędne znaczenie – tym bardziej cieszy dostrzeżenie tej okoliczności przez Sąd Najwyższy),
• poprzez naliczenie  premii  sieć handlowa uzyskała  dodatkowe  świadczenie,  nie  mające  pokrycia  w  jej  własnych świadczeniach  względem

Podsumowując, można uznać, że pobierane przez różne sieci handlowe „premie”, „bonusy” itp. mogą zostać zakwalifikowane jako niedozwolone opłaty półkowe. Taka kwalifikacja nie jest jednak automatyczna i wymaga nieco wysiłku włożonego w przygotowanie argumentacji dla celów postępowania sądowego.

Dariusz Mojecki

Radca prawny

Kraków

Obsługa prawna współpracy z sieciami handlowymi